"Vind je je werk leuk?" Het lijkt een simpele vraag. En een vraag die snel en goed te beantwoorden is. Dat zou je tenminste denken. Toch spreek ik veel medewerkers in de spreekkamer die niet altijd een duidelijk antwoord geven. Voor mij is dat een signaal om te onderzoeken of iemand wel op de juiste (werk)plek zit. Is dat niet het geval, dan is de kans groot dat iemand allerlei vage fysieke en mentale klachten ontwikkelt zoals onzekerheid, somberheid, faalangst, hartkloppingen, piekergedrag, perfectionisme of onrust.
Casus Marjolein
Zo sprak ik deze week tijdens een intakegesprek een hoogopgeleide jongedame van 28 jaar. Ze gaf aan dat ze al vijf maanden ziek thuis zat. Ze werd al behandeld door een eerstelijnspsycholoog en stond op de wachtlijst voor intensievere hulp. Tijdens het intakegesprek maakte ze een sombere indruk en al vrij snel werd ze emotioneel.
"Ik weet niet wat er aan de hand is. Ik raak van slag door de kleinste dingen. Bijvoorbeeld als ik een afspraak heb met mijn manager om te vertellen hoe het gaat. Mijn manager is heel begripvol en heel lief, dus ik weet dat het niet nodig is om angstig en zenuwachtig te zijn, maar ik word het toch. Ik weet niet wat ik moet zeggen en ik baal ervan dat ik moet zeggen dat het niet beter gaat.
Of als ik een presentatie moet houden, dan ben ik alleen maar gefocust of ik wel een goede indruk maak, of ik geen gekke dingen zeg, of ik wel slim overkom en of ik wel goed genoeg ben om deze baan uit te voeren. En ik weet dat het onzin is. Ik krijg veel complimenten en iedereen zegt dat ik het zo goed doe."
Vage klachten
En zo sprak Marjolein over meer situaties die haar vooral erg onzeker maakten en die allerlei vage klachten bij haar aanwakkerden.
"Vind je je werk leuk?" Vroeg ik.
Marjolein leek verrast te zijn door deze vraag. 'Nou, ik weet dat ik goed ben ik in mijn werk. Ik krijg altijd goede feedback en veel complimenten. Mijn manager is heel tevreden. En ook mijn klanten zeggen altijd dat ze zo blij met me zijn.
"Dat is natuurlijk altijd fijn om te horen", zei ik rustig. Maar je geeft geen antwoord op mijn vraag.
"Vind je je werk wel leuk? Ofwel: word je blij van je werk? Word je 's ochtends wakker en denk je: dit wordt een leuke dag?"
Verward door mijn vragen
Marjolein kijkt me enigszins verward aan. "Maar iedereen moet toch gewoon werken, de rekeningen moeten toch betaald worden?"
"Dat klopt voor de meeste mensen zeker", antwoordde ik. Maar ik ben vooral nieuwsgierig naar jouw antwoord op mijn vraag. Vind je jouw werk leuk?
Er viel een lange stilte....
Waarna een verrassend antwoord volgde. "Mijn werk voelt vooral als overleven. En als ik eerlijk ben heb ik dat gevoel al heel lang. Zeker al een jaar voordat ik ziek werd." Marjolein begon steeds harder te huilen.
Positieve eigenschappen van werk
"Dat is geen goed teken", antwoordde ik. "Een baan moet op z'n minst enige voldoening en tevredenheid opleveren. Plezier. Leuke collega's. Zingeving. Of een prettig salaris. Een baan kan niet altijd 100% leuk zijn, maar de balans moet niet de verkeerde richting opslaan. Als jij jouw werk als overleven ervaart, dan vind ik dat persoonlijk zorgwekkend."
"Ja", zegt Marjolein. "Misschien heb je wel gelijk..."
Ik stel voor dat ik jou in contact breng met mijn collega van Focus. Focus is gespecialiseerd in loopbaanbegeleiding en vanwege een pilotproject kan ik jou direct doorverwijzen naar hen. Ik vermoed namelijk dat jij in een baan zit die niet bij jou past. En dat staat los van hoe jij in je functie functioneert. Want jij kunt heel goed zijn in datgene wat je doet. Maar, kunnen en willen, dat zijn twee totaal verschillende dingen!"
Meer ruimte en opluchting
Aan het einde van het gesprek vertelt Marjolein dat er een last van haar schouders is afgevallen. "Ik voel meer ruimte. Opluchting zelfs. Misschien durfde ik niet naar dit onderwerp te kijken. Misschien was het te confronterend. Mijn psycholoog adviseerde me wel om met een loopbaancoach in contact te komen, maar daarna is de aandacht toch weer gegaan naar mijn onzekerheidsklachten."
"En dat begrijp ik heel goed", antwoordde ik. We kunnen gerust op een later moment naar deze klachten kijken. Als dat tenminste nog nodig is. Ik vermoed namelijk dat jouw klachten flink verminderd zullen worden op het moment dat jij perspectief krijgt op andere werkmogelijkheden. Je bent 28 jaar. Je hebt een universitaire studie afgerond. Jij zou in de bloei van je leven moeten staan. Plezier moeten hebben. En zeker niet het gevoel moeten hebben dat je aan het overleven bent. Als jij jarenlang in de overlevingsmodus staat, dan is het logisch dat je allerlei mentale klachten ontwikkelt."
En zo nam ik afscheid van Marjolein. Haar verhaal raakte me. Juist omdat ik zag hoezeer zij zichzelf jarenlang door externe factoren heeft laten leiden. Zij ging door met haar werk omdat haar omgeving haar vertelde hoe goed ze was in haar werk. Ondanks allerlei signalen dat ze niet blij was. De externe factoren hielden haar op de been. En daar ligt het gevaar. Hoe meer je je laat beïnvloeden door externe factoren, hoe groter de kans dat je vervreemdt van je eigen normen, waarden en behoeftes. Met allerlei vage klachten als gevolg. Tegelijkertijd voelde ik enorme voldoening dat ik haar met 1 simpele vraag de ogen kon laten openen. En dat ze de moed had om eerlijk antwoord te geven op mijn vraag. Simpel, maar zeer effectief!
* De naam van Marjolein is verzonnen om de privacy van deze medewerker te waarborgen.
Als psycholoog bij HumanCapitalCare ondersteun ik organisaties en medewerkers bij mentale problematiek en duurzame inzetbaarheid. Dat doe ik via voornamelijk via 1-op-1 trajecten. In de afgelopen 6 maanden hebben HumanCapitalCare en Focus Nederland in een pilotproject 13 medewerkers enorm versterkt in hun loopbaan, duurzame inzetbaarheid en psychologische gezondheid. Wil je meer weten over dit pilotproject, neem dan gerust contact op via l.hildebrand@humancapitalcare.nl